ESTETIKA SENI DALAM INSTRUMEN TRADISI LISAN AWANG BATIL

Abstract

Tradisi lisan merupakan bentuk hiburan yang terawal dalam sejarah kebudayaan manusia yang kian terpinggir dalam arus pemodenan dan perkembangan teknologi digital dan perlu diperkenalkan kepada masyarakat. Persembahan ini disampaikan secara lisan oleh seseorang tukang cerita sama ada secara amatur mahupun profesional. Penyampaian tradisi lisan dengan pengungkapan kata-kata yang mengasyikkan biasanya akan diiringi oleh alat bantu seperti penggunaan alat muzik, topeng, busana atau wayang bagi menyerlahkan estetika sesebuah persembahan tradisi lisan. Persembahan Awang Batil merupakan antara tradisi lisan yang masih aktif dipersembahkan di Negeri Perlis. Permainan Awang Batil dipersembahkan oleh Encik Romli Mahmud yang mewarisi persembahan tersebut secara turun-temurun. Persembahan ini bukan sahaja mengenengahkan penceritaan lisan dengan pelbagai cerita rakyat tempatan yang menghiburkan khalayaknya tetapi juga memperlihatkan kehebatan seorang penglipur lara yang berkebolehan bermain alat muzik dan mengenakan alat bantu yang lain seperti topeng dan batil bagi menarik perhatian khalayaknya. Sehubungan itu kajian ini akan membincangkan aspek persepsi estetika dalam tradisi lisan yang mengkhusus kepada penggunaan instrumen dalam tradisi lisan Awang Batil bagi menjelaskan aspek fungsi, falsafah, dan penggunaan alat muzik dalam mempersembahkan naratif lisan. Data-data kajian didapati dari kerja lapangan dan dianalisis dengan menggunakan pendekatan Persepsi Estetika (1960). Daripada penelitian awal didapati bahawa penggunaan instrumen seperti alat muzik dan alat bantu yang lain dalam persembahan Awang Batil mempunyai fungsi dan peranan yang tersendiri dalam menyerlahkan estetikanya. Kajian ini mendapati bahawa tradisi lisan Awang Batil bukan sahaja berperanan sebagai hiburan, tetapi juga sebagai saluran pendidikan secara tidak langsung. Penciptaan dan penggunaan instrumen dalam persembahan ini pula memainkan peranan penting dalam memperlihatkan kreativiti penglipur lara, memperkayakan penceritaan dan meningkatkan penghayatan khalayak. Selain itu, kajian ini membantu dalam usaha dokumentasi dan pemeliharaan warisan budaya Awang Batil yang semakin dilupakan oleh arus perkembangan teknologi.

Kata Kunci: Awang Batil; estetika seni; instrumen; penglipur lara; tradisi lisan