METHODOLOGY OF ARABIC RHETORIC IN MALAY SCHOLARSHIP TRADITION: THEORY OF ‘ALAQAT AL-MAJAZ AL-MURSAL THROUGH THE RARE NOTES OF AHMAD AL-FATANI [KAEDAH RETORIKA ARAB DALAM TRADISI KEILMUAN MELAYU: TEORI ‘ALAQAT AL-MAJAZ AL-MURSAL MENERUSI CATATAN NADIR AHMAD AL-FATANI]

Amer Hudhaifah Hamzah

Abstract


Since the late of 19th century, the writings of Ahmad al-Fatani has shown variances of significant theories that indicate the triumph of Malays in many of Islamic fields. Through this scholar, discussions on al-majaz al-mufrad are flourishing as seen through his small writing work entitled Nazm ‘Alaqat al-Majaz. This rare manuscript which is believed as his own handwriting masterpiece is kept as one of the collections in Islamic Arts Museum Malaysia with its identification code IAMM 1998.1.216. The uniqueness of this account motivates the researcher to conduct a study of tahqiq (verifying) and its contents that has rare opinions of al-Bayan scholars through 25 ‘Alaqat al-Majaz al-Mursal. This study applied the theory of Tahqiq al-Munajjad (1998) with adjustment based on Western Philology. The method of maintaining a single manuscript in standard edition is important to adapt the theory of al-Munajjid to the actual condition of the Nazm text. The outcome shows that the polemic on the numbers of ‘alaqat al-majaz al-mursal is no longer exist among his contemporary scholars. However, the existence of two pages of nazm ‘alaqat al-majaz proves the credibility of Ahmad al-Fatani for his bravery in re-highlighting this issue as intellect property that should be preserved. Through the writings of Nazm, Ahmad al-Fatani completed the discussions of his writing piece, Risalat al-Isti‘arat when he explained the rest of 19 ‘alaqat which were not stated such as (1) al-aliyyah, (2) al-mujawarah, (3) al-awl, (4al-lazimiyyah, (5al-malzumiyyah, (6al-‘umum and (7al-khusus. The analysis indicated the clear relationship between the writings of al-Baydawi (among the jurists), al-Qazwini and al-Sabban as the influence is evident in the theory of Ahmad al-Fatani. This is particularly due to his background of study in Cairo, Egypt from 1868 until 1879.

 

Keywords: Arabic rhetoric, discipline of al-Bayan, tahqiq of manuscript, of ‘Alaqat al-Majaz al-Mursal, Ahmad al-Fatani

 

Hasil tulisan Ahmad al-Fatani, pada penghujung abad ke-19, sehingga kini tidak pernah lekang dari menyajikan pelbagai gagasan teori yang secara signifikan menunjukkan kemajuan bangsa Melayu dalam pelbagai bidang Islam. Melalui beliau, perbahasan al-majaz al-mufrad berkembang pesat, seperti dapat dilihat menerusi karya kecilnya yang berjudul Nazm ‘Alaqat al-Majaz. Manuskrip nadir yang diyakini merupakan hasil tangan asli beliau ini masih tersimpan dalam koleksi Muzium Kesenian Islam Malaysia dengan kod pengenalan IAMM 1998.1.216. Keunikan catatan ini mendorong agar dijalankan sebuah kajian tahqiq, di samping penelitian isi kandungannya yang menyimpan pendapat ganjil ulama al-bayan menerusi 25 ‘alaqat al-majaz al-mursal. Kajian mengaplikasikan teori Tahqiq al-Munajjid (1987) dengan pengubahsuaian berdasarkan kaedah Filologi Barat. Metode penyelenggaraan Naskhah Tunggal edisi standar penting bagi menyesuaikan teori al-Munajjid dengan dengan kondisi sebenar teks Nazm. Hasilnya, polemik mengenai bilangan ‘alaqat al-majaz al-mursal sudah tidak lagi timbul dalam kalangan tokoh sezaman. Tetapi kewujudan dua halaman karya Nazm ‘Alaqat al-Majaz membuktikan keunggulan Ahmad al-Fatani kerana berani mengetengahkan semula topik itu sebagai harta intelek yang wajar dilestarikan. Menerusi karya Nazm, Ahmad al-Fatani melengkapkan perbincangan sebuah karyanya, Risalat al-Isti‘arat, apabila menghuraikan baki 19 ‘alaqat yang tidak dinyatakan, seperti (1) al-aliyyah, (2) al-mujawarah, (3) al-awl, (4al-lazimiyyah, (5al-malzumiyyah, (6al-‘umum dan (7al-khusus. Analisis menunjukkan, terdapat hubung kait yang jelas antara karya al-Baydawi (dari kalangan fuqaha), al-Qazwini dan al-Sabban dengan teori yang digarap oleh Ahmad al-Fatani yang menunjukkan pengaruh ketiga-tiga ilmuan itu sangat besar, terutamanya kerana budaya tempat pengajian beliau di kota Kaherah, Mesir pada tahun 1868 hingga 1879.

 

Kata Kunciretorika Arab, ilmu al-bayan, tahqiq manuskrip, ‘alaqat al-majaz al-mursal, Ahmad al-Fatani


Full Text:

PDF

References


al-Qur’an al-Karim.

Ahmad al-Fatani. (1894). Risalah Muta‘alliqah bi al-Isti‘arah. IAMM 1998.1.216. Kuala Lumpur: Muzium Kesenian Islam Malaysia.

Ahmad al-Fatani. (1897). Risalah fi al-Isti‘arat wa ma Yata‘allaqu biha. IAMM 1998.1.396. Kuala Lumpur: Muzium Kesenian Islam Malaysia.

Ahmad al-Fatani. (t.th.). Risalah fi al-Isti‘arat. IAMM 1998.1.124. Kuala Lumpur: Muzium Kesenian Islam Malaysia.

Ahmad al-Fatani, Idris Kelantan & Daud Pattani. (1905). Surat Laporan Semakan dan Pentashihan Turjuman al-Mustafid. Istanbul: Ma’arif-i Umumiyye Nezareti.

Nahrawi, Ahmad. (1913). al-Ta‘liq ‘ala Risalat al-Sayyid Ahmad ibn Zayni Dahlan fi al-Isti‘arat. Mekah: Matba‘at al-Taraqqi al-Majidiyyah al-‘Uhmaniyyah.

Amer Hudhaifah Hamzah. (2016). Kitab al-Risalah al-Fataniyyah fi al-Nahw: Tahqiq dan Analisis Kandungan. Tesis Sarjana tidak diterbitkan, Universiti Kebangsaan Malaysia, Malaysia.

Amer Hudhaifah Hamzah & Salmah Ahmad. (2015). Keindahan Gaya Bahasa Syair Rawd al-Amani: Aplikasi Teori ‘Ilm al-Majaz al-Mufrad Syeikh Ahmad al-Fatani dalam Puisi Pujian & Pengharapan Beliau kepada Sultan Zainal Abidin III. Prosiding Nadwah Ulama Nusantara (NUN) VI: Ulama dan Umara Berpisah Tiada, hlm. 26-35. 9 & 10 Jun, Klana Resort, Seremban, Negeri Sembilan, Malaysia.

Amer Hudhaifah Hamzah & Salmah Ahmad. (2016). Risalat Damm Karya Sarf Syeikh Ahmad al-Fatani: Mengkaji Pengaruh Tulisan Ulama Arab dalam Karya Ulama Melayu. Prosiding Seminar Antarabangsa Pengajaran Bahasa dan Sastera Arab kepada Penutur bukan Arab (IconTALL) 2016, hlm. 34-40. 30 Oktober, Akademi Pengajian Islam, Universiti Malaya Nilampuri, Kelantan, Malaysia.

Amer Hudhaifah Hamzah & Zamri Arifin. (2017). Namadhij min Mu’allafat cUlama’ al-Milayu fi ‘Ilm al-Bayan: Risalat al-Isti‘arat li Ahmad al-Fatani Tahqiqan. Prosiding al-Lughah al-‘Arabiyyah wa Adabuha wa Thaqafatuha fi al-Mamlakah al-‘Arabiyyah al-Su‘udiyyah wa Maliziya, hlm. 91-104.

Anon. (t.th.). Syair Perjalanan Naik Haji. MS 77, Dewan Bahasa dan Pustaka.

Baried, S.B., Soeratno, S.C., Sawoe, Sutrisno, S. & Syakir, M. (1985). Pengantar Teori Filologi. Jakarta: Departemen Pendidikan dan Kebudayaan.

al-Baydawi, al-Qadi Nasir al-Din ‘Abd Alla ibn ‘Umar. (2008). Minhaj al-Wusul ila ‘Ilm al-Usul. Tahqiq Isma‘il, Sha‘ban Muhammad. Bayrut: Dar Ibn Hazm.

al-Hafid, ‘Ali ibn Sadr al-Din ibn ‘Isam. (t.th.). Hashiyat al-Hafid ‘ala Sharh Muqaddimat al-Isti‘arat li al-Samarqandi. Kod 36/416 Maktabat cArif Hikmat, al-Madinah al-Munawwarah.

Haji Ibrahim Datuk Kaya Muda Riau. (2002). Syair Raja Damsyik. Rahman, Elmustian (pnyt.). Riau: Unri Press.

Handlist of Malay Manuscript in the Islamic Arts Museum Malaysia: JAKIM Collection (Vol. 1). (2010). Kuala Lumpur: Muzium Kesenian Islam Malaysia.

Hasan al-Halabi, Hasan ibn Jamal al-Din al-Halabi. (t.th.). al-Ijaz fi Sharh ‘Alaqat al-Majaz. MK 22 https://www.alukah.net/manu/files/manuscript_6587/elmkhtot.pdf.

Ibn al-Athir, Diya’ al-Din Nasr Allah ibn Muhammad al-Saybani al-Jazari. (1939). al-Muthul al-Sa’ir fi Adab al-Katib wa al-Sha‘ir. Tahqiq ‘Abd al-Hamid, Muhammad Muhyi al-Din. al-Qahirah: Matba‘at Mustafa al-Babi al-Halabi.

Ibn Faris, Abu al-Husayn Ahmad ibn Faris. (1979). Mu‘jam Maqayis al-Lughah. Tahqiq Harun, ‘Abd al-Salam Muhammad. Bayrut: Dar al-Fikr.

Ibn Jinni, Abu al-Fath ‘Uthman ibn Jinni. (1952). al-Khasa’is. Tahqiq al-Najjar, Muhammad ‘Ali. Bayrut: al-Maktabah al-‘Ilmiyyah.

Ibn Khaldun, ‘Abd al-Rahman ibn Muhammad. (2010). Muqaddimat Ibn Khaldun. Bayrut: Mu’assasat al-Risalah.

Ibn al-Musili, Muhammad ibn Muhammad ibn ‘Abd al-Karim. (2004). Mukhtasar al-Sawa‘iq al-Mursalah ‘ala al-Jahmiyyah wa al-Mu‘attilah. Tahqiq al-‘Alwi, al-Hasan ibn ‘Abd al-Rahman. al-Riyad: Maktabat Adwa’ al-Salaf.

Ibn Rashiq al-Qayruwani, Abu ‘Ali al-Hasan ibn Rashiq al-Azdi. (1981). al-‘Umdah fi Mahasin al-Shi‘r wa Adabihi wa Naqdih. Tahqiq ‘Abd al-Hamid, Muhammad Muhyi al-Din. Cet. 5. Bayrut: Dar al-Jil.

Ibn Rushd, Abu al-Walid Muhammad ibn Ahmad ibn Rushd al-Hafid. (1994). Bidayat al-Mujtahid wa Nihayat al-Muqtasid. Tahqiq Hallaq, Muhammad Subhi Hasan. al-Qahirah: Maktabat Ibn Taymiyyah.

al-Iji, ‘Adud al-Din. (1991). al-Fawa’id al-Ghiyathiyyah fi ‘Ulum al-Balaghah. Tahqiq Husayn, ‘Ashiq. Bayrut: Dar al-Kitab al-Lubnani.

Isma‘il Pasha al-Baghdadi. (t.th.). Idah al-Maknun fi al-Dhayl ‘ala Kashf al-Zunun ‘an Asami al-Kutub wa al-Funun. Bayrut: Dar Ihya’ al-Turath al-cArabi.

al-Jurjani, ‘Abd al-Qahir ibn ‘Abd al-Rahman. (1991). Asrar al-Balaghah. Shakir, Mahmud Muhammad (pnyt.). al-Qahirah: Matba‘at al-Madani.

Kahalah, ‘Umar Rida. (1993). Mu‘jam al-Mu’allifin. Bayrut: Mu’assasat al-Risalah.

Muhammad Yasin Padang. (1981). al-‘Iqd al-Farid min Jawahir al-Asanid. Surabaya: Dar al-Saqqaf li al-Tiba‘ah wa al-Nashr wa al-Tawzi‘.

al-Munajjid, Salah al-Din. (1987). Qawa‘id Tahqiq al-Makhtutat. Cet. 7. Kaherah: Dar al-Kitab al-Jadid.

al-Qazwini, Jalal al-Din Muhammad ibn ‘Abd al-Rahman al-Khatib. (1904). al-Talkhis fi ‘Ulum al-Balaghah. al-Barquqi, ‘Abd al-Rahman (pnyt.). al-Qahirah: Dar al-Fikr al-‘Arabi.

al-Raniri, Nuruddin. (2004). Bustan al-Salatin (Bab Pertama dan Kedua). Jelani Harun (pngr.). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

al-Sakkaki, Abu Ya‘qub Yusuf ibn Muhammad ibn ‘Ali. (1987). Miftah al-‘Ulum. Zarzur, Nu‘aym (pnyt.). Cet. 2. Bayrut: Dar al-Kutub al-cIlmiyyah.

al-Sayyid al-Sharif al-Jurjani, ‘Ali ibn al-Sayyid Muhammad. (2004). Hashiyat al-Sayyid al-Sharif al-Jurjani. Dlm. Ibn al-Hajib, Abu ‘Amr ‘Uthman al-Maliki. 2004. Sharh Mukhtasar al-Muntaha al-Usuli. Tahqiq Isma‘il, Muhammad Hasan. Bayrut: Dar al-Kutub al-‘Ilmiyyah.

al-Subki, Baha’ al-Din. (2003). ‘Arus al-Afrah fi Sharh Talkhis al-Miftah. Tahqiq Hindawi, ‘Abd al-Hamid. Bayrut: al-Maktabah al-‘Asriyyah.

al-Sulami, ‘Abd Allah ibn ‘Uwayqil. (1999). al-Mutun wa al-Shuruh wa al-Hawashi wa al-Taqrirat fi al-Ta’lif al-Nahwi. Majallat al-Ahmadiyyah. 4, 245-273.

al-Taftazani, Sa‘d al-Din ibn Mas‘ud ibn ‘Umar al-Hirawi. (1912). al-Mutawwal fi Sharh Talkhis al-Miftah. al-Qahirah: al-Maktabah al-Azhariyyah li al-Turath.

al-Taftazani, Sa‘d al-Din ibn Mas‘ud ibn ‘Umar al-Hirawi. (1957). Sharh al-Talwih ‘ala al-Tawdih li Matn al-Tanqih fi Usul al-Fiqh. al-Qahirah: Matba‘at Muhammad ‘Ali Sabih wa Awladuh.

al-Zarkashi, Badr al-Din Muhammad ibn ‘Abd Allah. (1984). al-Burhan fi ‘Ulum al-Qur’an. Tahqiq Ibrahim, Muhammad Abu al-Fadl. Cet. 3. Al-Qahirah: Maktabat Dar al-Turath.


Refbacks

  • There are currently no refbacks.